یادداشتی بر فیلم هندی و هرمز :نگاه کلیشه ای به سوژه ای نو

 

هندی و هرمز ساخته عباس امینی که  این روزها در گروه سینماهای هنر و تجربه اکران شده است ، داستان ازدواج زود هنگام دو نوجوان در جزیره هرمز است که بر طبق سنتهای این جزیره به عقد همدیگر در آمده و در این مسیر با مشکلات ناشناخته بسیاری دست و پنجه نرم می کنند .

نگاه کلیشه ای به سوژه ای نو

 

سایت تحلیلی خبری فیلمروز-دنیا چهرازی: از آخرین فیلمى که به موضوع کودک-همسرى در ایران اشاره داشته است یعنى فیلم “من، ترانه، ١۵ سال دارم”،  حدود ١٧ سال مى گذرد.باعث تاسف است که با توجه به آمار تکان دهنده ى ارائه شده از سن پایین ازدواج و تبعات غم انگیز آن همچون سقط جنین ناخواسته، طلاق، خشونت، فقر، فحشا و در بسیارى موارد سقط جنین هاى خودخواسته و غالبا در فضایى غیربهداشتى با امکان بالاى سرایت بیمارى و مرگ و …، سینماگران غالبا توجه اى به این موضوع نشان نداده اند.از این رو تلاش عباس امینى کارگردان فیلم “هندى و هرمز”  براى ورود به این سوژه قابل تقدیر است.

فیلمساز در انتخاب سن دو کودک جسارت به خرج مى دهد. کلیشه ى دختر ٩ ساله و پسر ١٣ ساله را نادیده گرفته و دقیقا در رنج تعیین شده و مصوب به عنوان سن قانونى ازدواج در ایران یعنى دختر ١٣ ساله و پسر بالاى ١۵ سال سوژه هایش را برگزیده است که بیانگر این نکته است که فیلمساز دغدغه ى اصلاح قوانین مدنى و همراه شدن با کنوانسیون منع خشونت علیه زنان در موضوع ازدواج را دارد، که افراد زیر ١٨ سال را کودک تلقى مى کنند.

اما در انتخاب جغرافیاى مورد نظر، از رکورددار بودن استان خراسان رضوى در پدیده ى کودک-همسرى، صرف نظر میکند و نمى گذارد سوژه ى ملتهبش با حواشى احتمالى گُر بگیرد و ترجیح مى دهد از منظر دیگرى با این پدیده مواجه شود.”هندى و هرمز” داستان دخترى ١٣ ساله و پسرى ١۶ ساله است که به دلیل جبر جغرافیایى جزیره هرمز و با هدف میسر شدن کار کردن پسر در کارخانه با یکدیگر ازدواج مى کنند.این دو غریبه ى کوچک که در ابتدا هیچ درکى از این موقعیت تحمیل شده ندارند، با لجبازى سعى دارند به همان دنیاى کودکانه خودشان ادامه دهند، اما به تدریج همبازى هاى خوبى براى هم مى شوند و این پذیرش تا جایى پیش میرود که در دغدغه هاى هم شریک شده و حامى همدیگر مى شوند.

انتظار میرود براى ورود به موضوع مهم کودک_همسرى، فیلمساز با تحقیق و پژوهش هاى گسترده در این راستا بتواند به دور از کلیشه هاى مرسوم مانند باردارى زود هنگام، ممانعت از ادامه تحصیل به دلیل باردارى و… دریچه ى جدیدى از این معضل را به مخاطب بنمایاند و هوشمندانه به واسطه ى درامى نو ما را به شخصیت ها و مصائبى که منحصرا به دلیل ازدواج در سن کم کودکان اتفاق میفتد آشنا کند، نه اینکه فقط با تکیه بر بانک عاطفى و احساسى خود به نمایش مشکلات قابل حدس این قبیل ازدواج ها بپردازد

مشکلاتى که فیلمساز به آن اشاره دارد صرف نظر از مساله ى منع ورود بانوان باردار به مدارس روزانه،  براى همه ى مردم آن خطه فارغ از سن و سال وجود دارد و از پیامدهاى منحصر به معضل سن پایین ازدواج محسوب نمى شود. مشکلاتى همچون تمکن مالى پایین، نبود بازار کار مناسب، درگیر شدن با جماعت قاچاقچى و در نهایت مرگ در راه بقا و زیستى بهتر، که البته مورد آخر در این فیلم به صورت نمادین و با هدف  تلاشى براى بیدار کردن مخاطب هم از خواب غفلت و هم از خواب ناشى از کسالت فیلم گنجانده شده است.جغرافیاى کمتر شناخته شده ى هرمز از جذابیت هاى بصرى چشم نواز فیلم است که مخاطب کنجکاو را به دنبال خود مى کشاند. اما فیلمى با این موضوع مهم طبیعتا به چیزى بیش از ثبت جذابیتهاى جزیره و طرح معضلات قابل حدس و بارها گفته شده نیاز دارد.

اصولا براى نمایش معضلات کمتر توجه شده و مهم، بعد از طى پروسه تحقیقاتى جامع و طولانى بر روى سوژه مورد نظر، از ترفند دراماتیزه کردن اغراق شده و قرار دادن شخصیت در موقعیت هاى نا امن از نظر عاطفى،مالى،معنوى،اجتماعى،اخلاقى و… به منظور برانگیختن احساسات مخاطب در جهت تاثیرگذارى بیشتر سوژه استفاده مى شود. اما در این فیلم، درام به بهانه ى مستندنمایى کمرنگ شده و همین تلاش براى نزدیک شدن به سینمایى مستندگونه باعث شده فیلم به صورت کشدار و با ضرب آهنگى کند پیش برود و این کند بودن داستان که در جهت عمیق تر شدن خط هویت و شناخت بهتر و نزدیک شدن به درون شخصیت ها نیست ، در جهت عکس عمل می کند و ما را فارغ از در نظر گرفتن سن و سال که دغدغه اصلى ساخت فیلم بوده به سمت و سوى بیراهه که تلاش براى به دست آوردن پول براى جبران خسارت است، سوق میدهد که بنا بوده داستانى فرعى در دل داستان اصلى در جهت پیشبرد ایده محورى فیلم باشد نه بالعکس.

این نکته اى است که اگر در مقام مقایسه این فیلم با فیلم موفق “من ترانه ١۵ سال دارم” برآییم، فیلمى که به واسطه ى درامى قدرتمند مخاطب را مجذوب کاراکتر اصلى کرده و این همدلى و همراهى تا آنجا پیش مى رود که تماشاگر براى آینده ى این شخصیت کنجکاو و نگران است، “هندى و هرمز” در برانگیختن این گونه احساسات در مخاطب ناتوان عمل مى کند.و طبیعتا ساخت فیلم هایى درباره ى این نوع موضوعات کمتر مورد توجه قرار گرفته شده، تنها با اقبال در همراه کردن مخاطب مى تواند رسالتى بیش از طرح معضل داشته باشد و تبدیل به یک دغدغه ى عمومى شود، تا در آن صورت بتوان امید داشت که باعث اصلاح و یا وضع قانونى راهگشا گردد.

نوشته:دنیا چهرازی