نگاهی به تئاتر تعاملی ” چیدمان ” که از کشور فرانسه در جشنواره تئاتر فجر حضور دارد
نگرشی نوین به خلق آثار نمایشی
سایت تحلیلی خبری فیلمروز: نمایش «چیدمان» نماینده کشور فرانسه در بخش بین‌الملل سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر، یکی از معدود نمایش‌های تولیدشده بر مبنای شیوه «تئاتر تعاملی» است که با محوریت مسئله مهاجرت، با هنرمندانه‌ترین شیوه به مخاطبان تشنه ایده‌های بکر، پاسخی هوشمندانه می‌دهد.یکی از آثار حاضر در بخش مسابقه بین‌الملل سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر نمایش «چیدمان (گذرگاه)» به طراحی «پیر یودلوسکی» از کشور فرانسه است، اثری که بر اساس نگرش تولید و اجرای «تئاترهای تعاملی» خلق‌شده است. «پیر یودلوسکی» خود از مهاجران لهستانی در کشور فرانسه است که پدران او بعد از جنگ جهانی دوم، فرانسه را به‌عنوان کشور میزبان برای زندگی انتخاب کرده‌اند؛ او مهم‌ترین دغدغه سال‌های کودکی و نوجوانی خود را در قالب یک مهاجر با پدیده امروز جهان یعنی هجوم مهاجران از کشورهای مختلف جنگ‌زده یا گرفتار آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی از قبیل فقر و یا تروریسم حاکم برجهان گره‌زده است.
مخاطبان، بازیگران «تئاتر تعاملی»
هرچند مکان وقوع این نمایش در سالن «عباس جوانمرد» خانه تئاتر واقع‌شده است؛ اما بازیگران این اثر نمایشی را مخاطبان آن تشکیل می‌دهند. مخاطبان با ورود به گذرگاهی که در شکل یک سازه دکور مانند طراحی‌شده است در تعامل با دو عامل نور و صدا، بدون بهره‌مندی از دیالوگ با جهانی مواجه می‌شوند که پیش از شکل‌گیری اثر تئاتری، جهان این نمایش در ذهن مخاطب شروع به شکل‌گیری می‌کند. سازه طراحی‌شده در نمایش «چیدمان» سازه‌ای حساس به حرکت مخاطبان است که با کوچک‌ترین حرکت فیزیکی آنها شروع به واکنش می‌کند. افکت‌هایی که در اثر «چیدمان» مورداستفاده قرارگرفته است متأثر از خاطرات ۳۵ مهاجر از کشورهای مختلف جهان است. در حقیقت مخاطب به‌عنوان بازیگر این اثر وقتی درون گذرگاه قرار می‌گیرد با هر حرکت حسی، کنشگرهای نوری و صوتی سازه گذرگاه را به واکنش‌هایی وا می‌دارد که این واکنش‌ها متأثر از خاطرات مهاجران است. در اجرای نمایش‌های تعاملی پیش از آنکه شاهد ظهور و بروز مؤلفه‌های تئاتری مانند بازیگر، دکور و امکاناتی مانند طراحی لباس و صحنه باشیم، جهان نمایش بر مبنای مشارکت خود مخاطب شکل می‌گیرد.
شکل‌گیری جهان نمایش بعد
از عبور «گذرگاه»
نکته ممتاز نمایش «چیدمان» که شاید یکی از موارد مورد غفلت در تولید آثار تئاتری کشورمان باشد، شکل‌گیری مفهوم ارتباط مخاطب با محتوای مدنظر کارگردان بعد از عبور از «گذرگاه»-پایان تعامل با جهان روایتی مدنظر کارگردان در این نمایش – است. در حقیقت مخاطب در ورود به این گذرگاه طراحی‌شده و حساس به حرکت و لمس بدنه با دست، نجواهایی از مهاجران را از روزهای مختلف زندگی‌شان از شادی تا غم، از خنده تا گریه، از حس آرامش تا درد و زجر مطلق به‌عنوان بخشی از احساس آدمی در طول پدیده مهاجرت را بازآفرینی می‌کند. مخاطب بعد از پشت سر گذاشتن این گذرگاه است که با توجه به تجربه عینی شروع به هم ذات پنداری با جهان پرفرازونشیب و البته تلخ زندگی مهاجران و در نگاهی کلان‌تر با پدیده‌ای به نام «مهاجرت» به‌عنوان یکی از پدیده‌های بازتاب‌دهنده آسیبی به نام ناامنی در جهان امروز می‌کند.
«تئاتر تعاملی»؛ پاسخی هوشمندانه به مخاطبان تشنه ایده‌های بکر
مسئله دیگری که چیدمان (گذرگاه) را برای مخاطبان ایرانی جذاب می‌کند فقر تولیدات «تئاتر تعاملی» در گونه‌های تولیدات نوین نمایشی در کشور است. در حقیقت بهره‌مندی از امکانات دیجیتال و تکنولوژیک در تئاتر ما تنها به استفاده از جلوه‌های صوتی و یا افکت‌های تصویری، آن‌هم در اجراهای صحنه‌ای در تماشاخانه‌های ما بازمی‌گردد. «چیدمان» علاوه بر آنکه می‌تواند تجربه‌ای متفاوت و جذاب را برای مخاطبان ایرانی که کمتر با گونه تئاترهای تعاملی آشنایی دارند رقم زند، ازلحاظ چشم‌انداز دیگرگونه نگریستن به خلق آثار تئاتری برای هنرمندان به‌ویژه هنرمندان جوان و دانشجویان کشورمان نیز الگویی بسیار مناسب و مطلوب است. گونه‌ای که طی یک دهه اخیر به‌وضوح قرابت و حرکت بیشتر هنرمندان نسل جوان کشورمان در مسیر تولید آثار تئاتر تجربی (اکسپریمنتال) را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار داده است. اما کمبود دانش و اعتمادبه‌نفس و یا ضعف جسارت در تولید محتوای ناب و بکر در کنار عدم آشنایی مخاطبان ایرانی با گونه تئاتر تعاملی و پس زدن این‌گونه آثار در گام‌های نخستین، آثار هنرمندان جوان و تجربه‌گرای کشورمان را به سمت کلیشه‌های تئاتر تجربه‌گرا پیش برده است.
درنگی که به مفهوم تعامل معنی می‌دهد
از نگاه برگزارکنندگان این اثر تعاملی در قالب یک رویداد نمایشی در خلال سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، محدودیت زمانی برای مخاطبان در نظر گرفته نشده است اما به سبب عدم آشنایی بسیاری از مخاطبان در مواجهه با آثار تئاتر تعاملی، کسانی که وارد گذرگاه نمایش «چیدمان» در تالار «عباس جوانمرد» می‌شوند به‌سرعت و به فاصله کوتاهی از آن عبور می‌کنند. در این میان بُرد با مخاطبانی است که تأمل بیشتری از خود به خرج می‌دهند و شروع به ارتباط‌گیری با حسگرهای صوتی و حرکتی موجود در نمایش تعاملی چیدمان (گذرگاه) می‌کنند. همین دسته از مخاطبان هستند که به‌محض خروج از گذرگاه با جهانی متفاوت در شکل ارتباط‌های ذهنی درون خود مواجه می‌شوند. مخاطبانی که در طول همین بازه زمانی کوتاه تنها با یک کلیدواژه یعنی مهاجرت، جهانی از خنده‌ها و غم‌ها (استعاره‌ای از تولد تا مرگ) را در قالب حرکت گام‌ها و نجواهای آرامشان و لمس دیوارهای چیدمان تجربه می‌کنند.بدون هیچ شکی، برای مخاطبان آثار هنری که با درنگ بیشتر به محصولات متفاوت در ساحت هنر تئاتر نوین جهان نگاه می‌کنند، تجربه «چیدمان» می‌تواند یکی از به‌یادماندنی‌ترین خاطرات جشنواره سی و هفتم را برای مخاطبانی رقم زند که این بار نه‌تنها در جایگاه مخاطب این اثر نمایشی بودند که بازیگر اول و آخر این جریان تئاتر تعاملی نیز به شمار می‌روند.
منبع:روزنامه ستاره صبح
