راهنمای اکران: «مردی بدون سایه» ساخته علیرضا رئیسیان

سایت تحلیلی خبری فیلمروز/کمال پورکاوه: آخرین ساخته علیرضا رئیسیان با نام « مردی بدون سایه» این روزها بر پرده اکران سینما‌ها است و علیرغم بهره برداری از بازیگران خوشنامی چون لیلا حاتی و علی مصفا نتوانسته است مخاطبان سینما را با خود همراه سازد. همکارمان کمال پورکاوه نگاهی کوتاه به این فیلم انداخته است:

مشخصات فیلم:

کارگردان: علیرضا رئیسیان / نویسنده فیلمنامه: علیرضا رئیسیان، مینا وحید /تهیه کننده: علیرضا رئیسیان

بازیگران: لیلا حاتمی، علی مصفا، امیر آقایی، نسیم ادبی، گوهر خیراندیش، فرهاد اصلانی

خلاصه داستان:

ماهان (با بازی علی مصفا) مستند ساز میانسالی است که به خاطر نمایش بی پروای خشونت خانگی و قتل ناموسی در یکی از آثارش، از کار اخراج شده و مستند ساخته شده اش نیز توقیف می‌شود، همسرش سایه (با بازی لیلا حاتمی) بعد از بیکار شدن شوهرش به‌عنوان مترجم به استخدام شرکتی تجاری درمی آید که فعالیت اقتصادی غیرقانونی دارد و درگیر مسأله پولشویی است.

شوهر به‌دنبال سفر زن با صاحبان شرکت به اسپانیا و دیدن تصاویری موبایلی از روابط آن‌ها به همسرش شک کرده و با او درگیر می‌شود.

کارگردان درباره فیلمی که ساخته است چه می‌گوید:

رئیسیان در پاسخ به سوالی مبنی بر دوپاره بودن این فیلم گفت: این فیلم دوپاره نیست. ما می‌خواستیم بگوییم که چه اتفاقی می‌افتد که یک زندگی آرام و با روند عادی، بحرانی می‌شود.

قصد داشتم که داستان فیلم را از اول پیچیده نکنیم و می‌توانستیم از یک سکانس قتل آغاز کنیم در این فیلم می‌خواستیم بگوییم که چه اتفاقی می‌افتد که جریان عادی زندگی عوض شده و شخص را وادار به واکنش‌های سنگین می‌کند.

این‌گونه نیست که بخواهیم یک پیام روشن و واضح را به مخاطب منتقل کنیم. خصوصا این فیلم که بین خیال و واقعیت سیال است. سو ظن بیش از حد می‌تواند بحران‌های غیر قابل بازگشت ایجاد کند.

برای انتخاب نقش اصلی بازیگر زن به شخصی فکر می‌کنم که چهره‌ای داشته باشد بتوان پلان‌های قدیس‌وار از او گرفت. دیدگاهی که در بحث زیبایی‌شناسی تصویری و پرسونای یک بازیگر دارم در شخصیت لیلا حاتمی وجود دارد. کمتر بازیگری وجود دارد.

شکنندگی و ظرافت یک شخصیت را که در این حال سرد هم است، با یک قدرت درونی داشته باشد و بتواند بدون آنکه تظاهر کند یا بازی تصنعی کند آن را ارائه دهد. حاتمی به تمام جزئیات نقش فکر و دقت می‌کند.

در فیلم «مردی بدون سایه» بسیاری از لوکیشن‌ها در اسپانیا گرفته شده است. چون می‌دانستم وی برعکس زبان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی به اسپانیایی مسلط نیست می‌خواستم از یک بازیگر خارجی بازی بگیرم، اما او مخالفت کرد و در ناباوری ظرف چند روز زبان اسپانیایی یاد گرفت.

حرف‌های بازیگران:

لیلا حاتمی:

آقای رئیسیان بسیار مایل بودند که این نقش را بازی کنم و از داستان فیلم نیز خوشم آمد. من چندین بار با آقای رئیسیان کار کرده‌ام و بازی در این کار یک تصمیم جدید نبود و در راستای بازی در فیلم‌های قبلی‌مان بود. برای بازی در این فیلم هم توقع دریافت جایزه نداشتم، چون این نقش حتی در روی فیلمنامه هم چنینی قابلیتی از خودش نشون نمی‌داد. فقط من، چون از نقش یدم نیومد، دوست داشتم که در این کار حضور داشته باشم.

نسیم ادبی:

نقش من در این فیلم نقش کوتاهی است که باید کاراکتر یک زنی که دچار بیماری ام اس شده را به نمایش میگذاشتم. اصولا پرداخت به این نقش‌ها خیلی سخت و سنگین است اینکه باید توی مدت زمان کوتاه، آنچه که درباره این نقش وجود داد را بیان کنی. برای من که دومین همکاری خودم با آقای رئیسیان بود فیلم مردی بدون سایه تجربه لذتبخشی بود.

حواشی فیلم:

اولین حاشه فیلم «مردی بدون سایه» در هنگام اکران ان در جشنواره فیلم فجر و در جلسه مطبوعاتی فیلم شکل گرفت، جایی که «علی مصفا» درگیری لفظی نسبتاً تندی را با یکی از خبرنگاران پیدا کرد.

علی مصفا در پاسخ به سوالی درباره حضور چشمگیرش در جشنواره و اینکه چرا سعی نکرده متفاوت باشد، گفت: خوشحالم که آخرین باری است که در این دوره جشنواره هستم و خوشحالم در این سانس قرار نیست جواب سوال ممیزان مالیاتی را بدهم و جواب بازیگری ام را می‌دهم. شاید، چون همه نقش‌ها شبیه هم هستند به نظر می‌رسد این طور باید باشد و این کارگردان است که باید به من بگوید چگونه بازی کنم.

او در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه به دلیل رقابتی بودن جشنواره چرا بازی‌های شما در این دوره یکنواخت است؟ جواب داد: جشنواره مسابقه ورزشی نیست. یعنی باید در یک فیلم یک جور اظهار تعجب می‌کردم و در این فیلم طور دیگر؟!

علیرضا رئیسیان تهیه‌کننده و کارگردان «مردی بدون سایه» در اکران خصوصی این فیلم از شرایط اکران سینمای ایران به شدت انتقاد کرد و افت فروش فیلم‌ها را ناشی از تصمیمات سازمان سینمایی دانست و گفت:” دوایر مختلفی در بازی قدرت سینما وجود دارند و ما، چون در آخرین دایره روابط قرار می‌گیریم برای تصمیم‌گیران جذابیتی نداریم. در حقیقت ما به گونه‌ای توقیف موقت هستیم”.

چرا ممکن است فیلم را دوست نداشته باشیم؟

واقعیت این است که دلایل زیادی برای دوست نداشتن فیلمی، چون «مردی بدون سایه» برای تماشاگرش وجود دارد. اگر جزء ان دسته از تماشاگرانی هستید که برای دیدن اثری دیگر با بازی زوج دوست داشتنی سینما (لیلا حاتمی و علی مصفا) و تکرار خاطره فیلم‌های تاثیرگذاری، چون «لیلا» به سینما می‌روید، کاملاً سر خورده خواهید شد.

آخرین ساخته علیرضا رئیسیان، نه تنها هیچ کوششی برای خلق یک داستان درگیر کننده به خرج نداده، که با از این شاخه به آن شاخه پریدن و به میان کشیدن روایت‌های مختلف و بی ربطی، چون پولشویی و … مخاطب را دچار سردرگمی می‌کند.

نمایش یک پلیس همه جا حاضر (با بازی فرهاد اصلانی) که به شکل عجیبی هم بر پرونده دزدی و قتل نظارت میکند و هم به تخلفات اقتصادی رسیدگی میکند، از آن دست اتفاقات شگفت آوری است که تنها می‌تواند در سینمای ایران امکان ظهور پیدا کند.

خلاقیت و تمرکزنویسندگان فیلمنامه در طراحی فصل مهمانی شبانه و گفتگوی بین ماهان (علی مصفا) و دختر جوانی که بعداً خبر درگذشتش به خاطر اوردوز به گوش ما می‌رسد، بدون هیچ تاثیرگذاری قابل توجه در درام و پیشبرد داستان، تنها توانسته است فیلمساز را در به سرانجام رساندن فیلم به مدت زمان استاندارد نود دقیقه یاری رساند.

جذابیت‌های فیلم کدامند؟

«مردی بدون سایه» از ان دست آثاری است که به سختی می‌توان نکته خوشایندی را از میان تصاویر به نمایش درآمده بیرون آن کشید. شاید اگر برای دیدن بازیگران خوش پوش و خوش چهره‌ای چون «امیر آقایی» و «لیلا حاتمی» و تماشای مناظر چشم نواز اسپانیا و موسیقی اسپانیولی به دیدن این فیلم بروید، تا حدی بتوانید لبخند رضایت را در میان لب‌های خود احساس کنید.

نظر منتقدان موافق و مخالف:

منتقد موافق:

«مردی بدون سایه» جزء ان دسته از آثاری است که تقریباً هیچ منتقد و آدم دست به قلمی نتوانسته است نوشته مثبتی را درباره این اثر به نگارش درآورد.

منتقد مخالف/ صوفیا نصراللهی:

تماشای «مردی بدون سایه» کار سختی است. فیلمی که شصت دقیقه از آن می‌گذرد و شروع نمی‌شود. با این وجود از همان دیالوگ‌های اول می‌توانیم حدس بزنیم که مرد به دام احساساتی می‌افتد که خودش ناقد آن‌ها بوده است. اینکه فیلمی قابل پیش‌بینی همان قصه دم‌دستی‌اش را هم نتواند تعریف کند واقعا فاجعه است.

شخصیت‌پردازی‌های ضعیف فیلم باعث می‌شوند هیچ‌وقت نفهمیم که چطور ماهان از یک مرد روشنفکر تبدیل به مردی شکاک می‌شود. کاراکتر سایه هم که آنقدر تخت است که حتی لیلا حاتمی با همه استعداد و کاریزمایش نمی‌تواند نجاتش بدهد

کاربران در شبکه‌های اجتماعی درباره فیلم چه گفته اند:

حسن ظهوری در اینستاگرام میگه: اگر همه سینماگران آماتور ایران هم جمع می‌شدند نمی‌توانستند فیلمی به بدی «مردی بدون سایه» بسازند. نمیدانم علیرضا رئیسیان چطور موفق شده فیلمی به این ضعیفی بسازد، نه فیلمنامه درستی، نه ریتمی، نه تحقیقی، هیچی. فقط میشود گفت فیلم خیلی ضعیفی ساخته است.

محمد امین در توییتر نوشته: یک قصه خوب که از بیست دقیقه ابتدایی فیلم تلف شد. حیف این فیلم، حیف این قصه. یک از پنج می‌دهم.

نظر نگارنده:

“خوبی عشق این است که قاعده بردار نیست”، این جمله‌ای است که لیلا حاتمی در فیلم «مردی بدون سایه» خطاب به دختری اسپانیایی که از خیانت همسرش به ستوه آمده می‌گوید.

خطابه نصیحت گونه لیلا حاتمی در این صحنه که همانند مادر ترزا، دختر درمانده اسپانیایی را دلداری داده و بر بی قاعدگی عشق تاکید میکند، به شکل حیرت آوری توضیح دهنده وضعیت بی قاعده فیلم و فیلمنامه‌ای است که حاصل جمع تمرکز فکری علیرضا رییسیان و مینا وحید است.

گویی با اتود‌های نوشتاری و تصویری سینماگران جوانی روبرو ایم که مشغول تکمیل پایان نامه ساده خود برای ارائه به یک آموزشگاه سینمایی در روستایی دورافتاده هستند. فیلم در نوسانی عجیب گاهی تم جنایی به خود میگیرد و گاهی مسیر یک فیلم در بستر شک و خیانت را طی میکند و در لحظاتی نیز به شکل مضحکی به فضا‌های ذهنی پهلو می‌زند.

چنین ملغمه‌ای باعث شده که مردی بدون سایه در مواجهه با فیلم مستند ساخته شده توسط فیلمساز روشنفکر (علی مصفا)، دچار نقض غرض شگفت آوری شده و در ستایش توقیف و سانسور آن گام بر میدارد.

اگر به دنبال مطالعه موردی برای بررسی افول ستاره‌ها و بازیگر‌های سینما هستید، مردی بدون سایه به تنهایی تمام مواد و مصالح مورد نیاز شما را برآورده خواهد کرد.

لیلا حاتمی، علی مصفا، امیر آقایی، نسیم ادبی و فرهاد اصلانی در یک اقدام دسته جمعی بدترین بازی‌های دوران بازیگری خود را در این فیلم ارائه داده اند تا آخرین ساخته علیرضا رئیسیان از این منظر به یکی از مهمترین فیلم‌های مطالعاتی تاریخ سینمای ایران مبدل شود.

امتیاز: بی ارزش

 

نوشته : کمال پورکاوه