*خلاصه داستان
شکور(فرهاد اصلانی)، شاهین(نوید محمدزاده) و شهروز سه برادر در کنار مادر، پدر، مادربزرگ و تنها خواهر خود، شهره زندگی می کنند. فیلم در حاشیه شهری هنجارگریز و پر از جرم و جنایت اتفاق می افتد. شکور برادر بزرگتر است و البته جای پدر منفعل خانواده را پر می‌کند او یک آشپزخانه مواد مخدر دارد. آن ها در حلبی آبادی زندگی می‌کنند. شکور بچه‌های بی‌خانمان را می‌خرد و پرورش می‌دهد تا بعدتر در خدمت آشپزخانه باشند، او سال‌هاست شاهین را در آشپزخانه خودش دارد اما به او پر و بال نمی‌دهد. شاهین به عنوان دانای کل و راوی اثر در مرکزیت کانونی اثر قرار دارد.
شرایط محیطی خاص فیلمنامه به عنوان زیربنای ساختمان، بسیار واضح بنا گردیده است. وضعیت جغرافیایی، وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و … بسیار واضح و زمینه ساز ارائه رویداد مبتنی بر اصالت عناصر دیگر درام را فراهم می نماید.
رویداد دراماتیک یا کشمکش به عنوان مهم ترین عنصر فیلمنامه به نحو مطلوب در این فیلمنامه مورد بهره برداری قرار گرفته است. کشمکش شاهین با شکور، شهروز با فردی که فیلم شهره را در گوشی همراه خود دارد، مادر با پدر آنها، مادر با مادربزرگ آنها، شکور و برادرانش با مجریان قانون، شکور و شاهین و شهروز با شهره، شکور و برادرانش با خواستگار شهره و… همگی از رویدادهای دراماتیک اثر بوده که با زمینه منطقی و پیرنگ مناسب، در روند تدریجی فیلمنامه و سیر منطقی آن از مبدا تا مقصد اهمیت بسزایی داشتند.
گفتگوها به عنوان عنصر دیگر و سازنده در ساختمان فیلمنامه، مدرن و منطبق با حال و هوای رویداد و شخصیت نوشته شده و در تبیین کاراکترها و روابط بین آنها کارکرد مثبت دارد.
اشخاص بازی از هویت مشخص و معینی برخوردار بوده و با تکیه بر وضوح شرایط محیطی خاص، وجود رویدادهای دراماتیک موثر، پیرنگ منطقی در ارائه کاراکتر ایجاد شده است. وضعیت فیزیکی، روحی و روانی، خواست و آرزوها و… در شخصیت ها پی ریزی شده و متناسب با این وضعیت در ارتباط منطقی با یکدیگر، فضای پرتنش و ناامن بستر درام را به حرکت درمی آورند.
فکر اصلی در اثر مبتنی بر رویکرد مدرن و خواست انسان معاصر طراحی شده و از دل اغتشاشات و تمامی کشمکش ها، کشمکش افراد با خود، با دیگری، با جمع و محیط پیرامون خود، فکر اصلی نمایان می شود.
بازی بازیگران، بشدت یکدست و در اختیار اثر می باشد. نوید محمدزاده در نقش شاهین و فرهاد اصلانی در نقش شکور، بازی بسیار سنجیده ای از خود ارائه می دهند. استفاده درست از ظرفیت های بدنی و بیانی در کنار بهره برداری از عنصر تخیل، تداوم احساسات و عواطف، درک درست از کاراکتر و موقعیت ها، اسباب حضور موفقیت آمیز این دو هنرمند ارزشمند را در فیلم فراهم نموده است.
سایر بازیگران هم با هدایت کارگردان تناسبات شیمیایی و فیزیکی مناسبی را از خود ارائه داده و در روند تدریجی تکامل فیلم و رویداد دراماتیک تاثیرگذار بودند.
کارگردان با انتخاب میزانسن‌های جذاب نمایشی، دکوپاژ، رهبری صحیح بازیگران، انتخاب درست بازیگران، شخصیت پردازی دقیق، پرداختن به جزییات، کنترل تدوین و نظارت دقیق بر طراحی ها، به یک انسجام فرمی مطلوب دست یافته است.
فقدان محتوازدگی و فرم زدگی دو شاخص بسیار مهم در تولید یک اثر سبک محورانه، از ویژگی های فیلم مغزهای کوچک زنگ زده می باشد. محتوایی منطبق با واقعیت محیطی و فرمی منبعث از مفاهیم اثر، با استفاده درست از عناصر تجسمی و ایجاد یک ساختمان منسجم سینمایی که به درستی سیاهی جامعه را مورد نقد قرار داده و بهیچوجه به ورطه سیاه نمایی سقوط نکرده است.
فیلم با بی قانونی و هنجارشکنی های مختلف اجتماعی آغاز می شود. در میانه فیلم این روند به قانون ستیزی تبدیل می شود. جایی که شکور و باندش، به جنگ مسلحانه با عوامل قانون می پردازند و شاهین با بهمراه یک نفر دیگر از غائله فرار می کنند. در ادامه، قانون گرایی و پذیرفتن قانون مورد تکریم قرار می گیرد. در صحنه های پایانی فیلم، شاهین در ادامه خیرخواهی های قبلی خود، در تقابل با دزد کودک که همکار و دوست شکور می باشد، به قانون پناه می برد و با اطلاع رسانی به پلیس، شراط دستگیری آن فرد و همکارانش فراهم می گردد.
فیلمبرداری و تدوین فیلم از نقاط قوت اثر می باشند. اندازه نماها، حرکت دوربین، زاویه دوربین، نورپردازی، بسیار سنجشگرانه مورد استفاده قرار گرفته و به فضاسازی و القاء مفاهیم مورد نظر کارگردان، کمک شایانی نموده است.
گزینش نماها و اندازه آنها، ردیف کردن نماها، صحنه‌ها و سکانس‌ها پشت سر هم، مخلوط کردن تمام صداها و تعیین میزان بلندی آنها و در نهایت در هم آمیختن و هم‌گاه کردن صدای نهایی با تصویر، کات صحیح نماها و جاگذاری منطقی نماها در هر سکانس، نظم بخشی اصولی با در نظر گرفتن هندسه تصویر در خروج و ورود نماها به یکدیگر و ….. به سیر منطقی و پرورش مورد نظر فیلم و کارگردان، کمک بسزایی نموده است.
موسیقی این فیلم از درخشان ترین عناصر مورد استفاده در اثر می باشد. یک موسیقی بسیار تاثیرگذار که دامنه فرمی گسترده ای را از ملودی‌های فولک تغزلی تا ملودی‌های آمریکای لاتین، برخوردار می باشد و به لحاظ ترکیبات صوتی، لحظات درخشانی را در فیلم ایجاد نموده است.
برعکس فیلم ابد ویک روز که برخی از منتقدان بعلت منفعل بودن شخصیت محسن و مرتضی، آن را یک سیاه نمایی می دانستند، فیلم مغزهای کوچک زنگ زده به کارگردانی هومن سیدی، قصد رهایی از شرارت های درون خود را دارد و در پایان با خیرخواهی شاهین، رستگاری فردی او فراهم می گردد. البته که شهروز جای برادر بزرگتر خود شکور را در پایان گرفته و به زعم کارگردان، شرارت در بستر جامعه از بین رفتنی نیست، ولی شاهین را از زمینه این سیاهی ها به رستگاری رهنمون کرده و جهان خود را با او ادامه داده و به پایان می رساند.
فیلم مغزهای کوچک زنگ زده به کارگردانی هومن سیدی، یک فیلم ارزشمند، دارای پیرنگ منطقی، شخصیت پردازی اصولی، فضاسازی های درست و منطقی، رویداد های پیش برنده، فیلمبرداری و تدوین سبک شناسانه و زیباشناسانه، موسیقی و صداهای موثر، دارای تقلیدها و الگوبرداری های درست از چند فیلم دیگر بوده که از نقاط عطف آثار هومن سیدی و این دوره از جشنواره فیلم فجر محسوب می شود.
نوشته میثم زندی
آقایون و خانومایی که از مجلس خصوصی در ایران یواشکی فیلم میگیرید و بعد پخش میکنید واقعا دارید جنایت میکنید، مخصوصا فیلم های +۱۸ ایران، ما فرهنگمون با کشورهای دیگر فرق میکنه و یه فیلم میتونه بنیاد یه خانواده را بپاشونه و یه دختر را به کام مرگ یا فرار از خانه بدهد و شماهایی که دانسته اینکار رو میکنید زندگی خوبی هم در آینده تجربه نمی کنید و مطمئن باشید هر دستی دادید پس میگیرید_ از نظر شما، فیلم پخش کردن یا فیلم برداری مخفیانه، یه شوخی و بازی است ولی پشت ماجرا، قتل یه دختر را دارید آماده میکنید_ چرا برای یک شخصی که به شما اعتماد میکنه سریع دوربین مخفی کار میزارید؟ به قول یه خانم در یکی از این فیلم ها، به طرف مقابلش میگفت:میخوای بری به دوستات نشون بدی و پوز بدی؟؟؟ چرا شماها فرهنگ یه گوشی را ندارید و سریع منتظرید که یه فیلم از یه دختر گیر بیارید و تمام!!! من روی سخنم با این نوع از افراد است که رحم و مروت ندارند و اینم بدونید که:فیلم برداری آشکارا، زمین تا آسمان فرق میکنه با فیلم برداری مخفی که طرف روحش هم خبردار نیست.